สรุปเส้นทางการต่อสู้ของพี่น้องเหมืองแร่ทองคำ อ.วังสะพุง จ.เลย

 เจ้าหน้าที่ฝ่ายสิทธิมนุษยชน ยส.

ภาพจาก https://www.facebook.com/เหมืองแร่-เมืองเลย-V2

สัมปทานเหมืองแร่ทองคำและความขัดแย้งในชุมชน

บริษัท ทุ่งคำ จำกัด เป็นบริษัทในเครือของ บริษัท ทุ่งคาฮาเบอร์ จำกัด(มหาชน) และเป็นเจ้าของสัมปทานเหมืองแร่ทองคำ อ.วังสะพุง จ.เลย มีพื้นที่ทั้งหมด ๖ แปลง เนื้อที่ประมาณ ๑,๒๙๐ ไร่ เพื่อตอบสนองการส่งเสริมการขยายตัวของอุตสาหกรรม และเพื่อประโยชน์ต่อเศรษฐกิจของประเทศตามนโยบายของรัฐ

หลังจากเริ่มมีการสำรวจแร่ บริษัทได้เข้าไปสร้างเหมืองทองคำที่ภูทับฟ้า และดำเนินการประกอบกิจการการทำเหมืองอย่างเป็นทางการในปี ๒๕๔๙ มีการระเบิดหน้าดิน ขุดเจาะ ถลุงแร่ สกัดทองคำจากแร่โดยใช้สารไซยาไนด์ ทำให้เกิดฝุ่น ส่งผลให้ชาวบ้านมีปัญหาด้านสุขภาพ เกิดสารเคมีปนเปื้อนในแหล่งน้ำ สัตว์น้ำ ยางพารา พืชผลทางการเกษตรได้รับผลกระทบ ทรัพยากรธรรมชาติถูกทำลายเป็นอย่างมาก

จากการดำเนินการของบริษัท ชาวบ้านในพื้นที่รอบเหมือง ๖ หมู่บ้าน ได้รับความเดือดร้อน จึงเกิดการรวมตัวกันในนาม "กลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิด" ที่รวมตัวกันออกมาเคลื่อนไหวคัดค้านการทำเหมือง และเรียกร้องให้มีการตรวจสอบผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นจากการทำเหมือง เพราะชาวบ้านในชุมชนเริ่มล้มป่วย ชุนชนเริ่มมีความแตกแยก มีการคุกคาม ข่มขู่ ทำร้ายชาวบ้าน รวมถึงมีการดำเนินการทางกฎหมายหลายคดี

กลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิด ได้ดำเนินการเพื่อปกป้องบ้านเกิดของตนเอง ทั้งการเรียกร้อง ส่งข้อร้องเรียน ยื่นหนังสือต่อหน่วยงานหรือองค์กรที่เกี่ยวข้องเพื่อให้มีการตรวจสอบการดำเนินกิจการของเหมืองเรื่อยมา

คดีความระหว่างบริษัทและกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิด

นับตั้งแต่เหมืองเริ่มดำเนินการ จนนำมาสู่ปัญหาความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในชุมชน มีคดีความเกิดขึ้นหลายคดี ทั้งคดีแพ่ง คดีอาญา และคดีปกครอง ตลอดเวลากว่า ๑๐ ปี ที่ชาวบ้านต้องวนเวียนอยู่กับการขึ้นศาล ต้องมีคดีความติดตัว ขาดรายได้เพราะต้องหยุดงานไปศาล เผชิญความเสี่ยงจากการถูกข่มขู่ คุกคาม ทำร้ายร่างกาย รวมถึงมีชาวบ้านบางคนถูกตั้งค่าหัว ทำให้ไม่สามารถใช้ชีวิตตามปกติได้

ในช่วงเดือน มกราคม ๒๕๖๑ ชาวบ้านจำนวน ๑๖๕ คน ได้ร่วมกันเป็นโจทก์ยื่นฟ้องบริษัทในข้อหาละเมิดกฎหมายสิ่งแวดล้อมและกฎหมายสาธารณสุขต่อศาลจังหวัดเลย [๑]  ให้บริษัทชดใช้ค่าเสียหาย ดำเนินการฟื้นฟูสภาพแวดล้อมธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จัดตั้งกองทุนฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และชดใช้ค่าเสียหาย ค่าขาดรายได้ ความเสียหายที่เกิดขึ้นกับร่างกาย จิตใจ สุขภาพ ความเสียหายต่อระบบนิเวศ ทรัพยากรสิ่งแวดล้อม ที่เกิดจากการทำเหมือง  

บริษัท ทุ่งคำ จำกัด ล้มละลาย

ธนาคารดอยช์ แบงก์ เอจี ธนาคารยักษ์ใหญ่ของเยอรมนี เป็นโจทก์ ยื่นฟ้องต่อศาลล้มละลายกลางขอให้บริษัท ทุ่งคํา จํากัด (จําเลย) ล้มละลาย กรณีไม่ปฏิบัติตามสัญญาส่งออกทองคำ [๒] มีคำสั่งลงวันที่ ๑๔ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๑ ให้พิทักษ์ทรัพย์เด็ดขาด บริษัท ทุ่งคํา จํากัด ตามกฎหมายล้มละลาย ส่งผลให้บริษัท ทุ่งคำ จำกัด อยู่ในสถานะล้มละลาย

หลังจากบริษัทล้มละลาย จะเป็นอำนาจของกรมบังคับคดีในการดำเนินการต่างๆ บริษัทเองก็มีหน้าที่ต้องส่งมอบทรัพย์สิน บัญชี และเอกสารอื่นๆ อันเกี่ยวกับทรัพย์สินต่อเจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์ [๓] หลังจากนั้นเจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์จะดำเนินการประกาศคำสั่งในหนังสือพิมพ์รายวันและนำไปลงในราชกิจจานุเบกษา เพื่อให้เจ้าหนี้ของลูกหนี้ (บริษัท ทุ่งคำ  จำกัด) ที่ต้องการจะได้รับการชำระหนี้ ยื่นคำขอรับชำระหนี้ต่อเจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์ มีเจ้าหนี้ยื่นคำขอรับชำระหนี้จำนวน ๑๗๖ ราย [๔]

ทางกลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดพร้อมด้วยทนายความได้มีหนังสือแจ้งต่อศาลจังหวัดเลยว่าบริษัท ทุ่งคำ จำกัด ได้ถูกศาลล้มละลายกลางมีคำสั่งพิทักษ์ทรัพย์เด็ดขาดแล้ว เพื่อขอให้ศาลแจ้งเจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์เพื่อให้เข้ามาดำเนินคดีแทนบริษัทฯ  เนื่องจากบริษัทฯ ไม่อาจดำเนินการใด ๆ ในคดีต่อไปได้ หลังจากศาลสั่งพิทักษ์ทรัพย์เด็ดขาดตามกฎหมายล้มละลาย

เดือนธันวาคม ๒๕๖๑ ศาลจังหวัดเลยพิพากษาสั่งบริษัทเหมืองแร่ทองคำ ฟื้นฟูสิ่งแวดล้อมทั้งในและนอกเหมือง โดยรับผิดชอบค่าใช้จ่ายทั้งหมดจนกว่าสิ่งแวดล้อมจะกลับสู่สภาพเดิมตามมาตรฐานราชการ  และเยียวยาค่าเสียหายผลกระทบจากเหมืองแร่ทองคำ ให้กลุ่มฅนรักษ์บ้านเกิดทั้งหมด ๑๔๙ ครอบครัว ๆ ละ ๑๐๔,๐๐๐ บาท พร้อมดอกเบี้ยร้อยละ ๗.๕ ต่อปี

หลังคำสั่งพิทักษ์ทรัพย์เด็ดขาด

ในชั้นบังคับคดีเจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์ต้องดำเนินการนำทรัพย์สินของลูกหนี้ออกขายทอดตลาดเพื่อนำเงินมาชำระหนี้ให้แก่บรรดาเจ้าหนี้ ต้องมีการตรวจสอบทรัพย์สิน นำยึด และขายทอดตลาดทรัพย์สินที่เป็นของสดเกิดความเสียหายได้ง่ายที่สุดก่อน ทรัพย์สินที่ตรวจสอบได้ในเบื้องต้นมี ๓ รายการ คือ ๑) สินแร่จำนวน ๑๙๐ ถุง ๒) เครื่องจักรและอุปกรณ์ต่างๆ ๓) อาคารและโครงสร้าง ๑๕ โซน ซึ่ง "สินแร่" นับเป็นทรัพย์สินที่เป็นของสด จึงต้องนำมาขายทอดตลาดก่อนทรัพย์สินรายการอื่นๆ

ในเดือนตุลาคม ๒๕๖๓ กรมบังคับคดีได้ทำการประกาศขายทอดตลาดสินแร่ ซึ่งในระหว่างที่มีการประมูลสินแร่ ก็เกิดเหตุการณ์ที่มีกลุ่มชายฉกรรจ์เข้าไปในพื้นที่ ทำให้ชาวบ้านเกิดความสงสัยว่ากลุ่มชายดังกล่าวเป็นใคร และเข้ามาในพื้นที่ด้วยเหตุผลใด และมีเหตุการณ์ความไม่ปลอดภัยเกิดขึ้นในพื้นที่อีกหลายครั้ง

เดือนมกราคม ๒๕๖๔ ห้างหุ้นส่วนจำกัด ไขนภาสตีล (ปราจีนบุรี) ชนะการประมูลสินแร่ และได้เริ่มทำการขนย้ายสินแร่ทองคำออกจากพื้นที่ โดยการเฝ้าจับตาดูของชาวบ้านและภาคีเครือข่ายต่างๆ เนื่องจากมีเหตุการณ์ความไม่ปลอดภัยเกิดขึ้นในช่วงระหว่างที่มีการขนย้ายแร่ที่ถูกประมูลได้ออกจากพื้นที่

ฟื้นฟูเหมือง

การฟื้นฟูสภาพแวดล้อมธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเป็นหนึ่งในคำขอที่ชาวบ้านยื่นต่อศาล และนับเป็นข้อสำคัญกว่าการได้รับเงินค่าเสียหาย เพราะอาจกล่าวได้ว่าการปกป้องสิ่งแวดล้อมคือสิ่งที่ชาวบ้านต้องการมากที่สุด หลังจากศาลจังหวัดเลยมีคำพิพากษา การฟื้นฟูจึงเป็นสิ่งที่ชาวบ้านต้องการให้เริ่มดำเนินการให้เร็วที่สุด และเป็นหน้าที่ของกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่ที่ต้องจัดทำแผนฟื้นฟู และจัดตั้งคณะทำงานพิจารณา(ร่าง)แผนปฏิบัติการเพื่อแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมบริเวณในและรอบเหมืองแร่ทองคำ

ส่วนทางชาวบ้านเองก็มีแผนการฟื้นฟูฉบับภาคประชาชน ที่เน้นเรื่องการฟื้นฟูศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์และต้องการผลักดันร่างของตนเองให้เป็นส่วนหนึ่งของแผนฟื้นฟูด้วย  เนื่องจากชาวบ้านเป็นคนที่อยู่ในพื้นที่และได้รับผลกระทบจากการทำเหมืองมาโดยตลอด ชาวบ้านจึงควรมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ แสดงความคิดเห็น ออกแบบแผนการฟื้นฟู และมีส่วนร่วมในทุกขั้นตอนของการฟื้นฟู ในขณะนี้อยู่ระหว่างการประชุมหารือเรื่องการจัดตั้งคณะทำงานพิจารณา(ร่าง)แผนปฏิบัติการเพื่อแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมบริเวณเหมือง ซึ่งเป็นเรื่องที่ต้องติดตามกันต่อไปถึงแผนการฟื้นฟูที่กำลังจะเกิดขึ้นนี้ ว่าทางภาครัฐจะแสดงความจริงใจให้ประชาชนเข้าไปมีส่วนร่วมมากน้อยเพียงใด เพื่อไม่ให้เกิดความเสียหายจากการฟื้นฟูดังเช่นกรณีที่เคยผ่านมาในอดีต

๑๐ กว่าปีของการต่อสู้ ที่ชาวบ้านต้องเผชิญกับความสูญเสียที่เกิดขึ้นต่อทรัพยากรธรรมชาติในชุมชน ภูเขาลูกแล้วลูกเล่าที่ต้องเสียไปจากการระเบิดเหมือง แหล่งน้ำที่ปนเปื้อนสารไซยาไนด์ที่มาจากกระบวนการสกัดแร่ สัตว์น้ำ อาหารที่อยู่ตามแหล่งน้ำได้รับผลกระทบไม่สามารถทำมาเป็นอาหารได้เหมือนก่อน ความเสียหายที่เกิดขึ้นกับพื้นที่ทำการเกษตร พื้นที่ปลูกยางพารา ที่เป็นอาชีพหลักของชาวบ้านในชุมชน ทำให้ไม่สามารถประกอบอาชีพและเก็บผลผลิตได้  อีกทั้งยังต้องเผชิญกับความเสี่ยงจากภัยคุกคาม ทั้งการถูกข่มขู่ ติดตาม ก่อกวน ทำร้ายร่างกาย และถูกฟ้องคดีเพื่อสกัดกั้นการเคลื่อนไหวของประชาชน (SLAPP) [๕] การยุติการดำเนินการของเหมืองและการฟื้นฟูเหมืองจึงเป็นที่สำคัญที่สุด แม้ตอนนี้การทำเหมืองที่เลยจะยุติลงแล้ว แต่สถานการณ์การทำเหมืองก็ยังเป็นสิ่งที่น่าจับตามอง เนื่องจากยังมีการทำเหมืองในอีกหลายพื้นที่ และอาจมีแนวโน้มความรุนแรงเพิ่มมากขึ้น [๖]

[๑] ที่มา https://prachatai.com/journal/2018/10/79225

[๒] ที่มา https://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/643184

[๓] เจ้าพนักงานพิทักษ์ทรัพย์ คือ เจ้าพนักงานตามกฎหมายล้มละลาย ปฏิบัติงานในกรมบังคับคดี มีอำนาจ หน้าที่ในการจัดการรวบรวมทรัพย์สินของลูกหนี้หรือบุคคลล้มละลายและดำเนินการแบ่งทรัพย์สินที่รวบรวมได้ให้กับบรรดาเจ้าหนี้ทั้งหลายของลูกหนี้หรือบุคคลล้มละลาย

[๔] ที่มา https://www.thailandplus.tv/archives/270318

[๕] อ่านเรื่องราวเกี่ยวกับSLAPP ได้ที่นี่ https://www.facebook.com/JPThai/posts/1710166385681209

[๖] ที่มา https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=3749622161766559&id=2251559374906186

เขียนความคิดเห็น
ชื่อ:
หัวเรื่อง:
BBCode:
ความคิดเห็น:
รหัส:*

Powered by AkoComment 2.0!