ศาสนจักรต้องแสดงตนในเรื่องสิทธิมนุษยชน

พระสังฆราชบุญเลื่อน หมั้นทรัพย์

สมณสาสน์สันติสุขในโลก (Pacem in Terris) ออกมาในปี ค.ศ.1963 เดือนเมษายน ซึ่งเป็นเดือนที่ตรงกับโอกาสฉลองอิสเตอร์ หรือปัสกา ซึ่งสถานการณ์ของโลกสมัยนั้น

ด้านการเมือง มีปัญหาเรื่อง "วิกฤตขีปนาวุธคิวบา" โลกถูกแบ่งออกเป็น 2 ฝ่ายคือคอมมิวนิสต์ ซึ่งประกาศอุดมการณ์เทิดทูนกรรมาชีพ - คนจน กับประชาธิปไตย ที่เทิดทูนสิทธิ เสรีภาพ ทั้งสองฝ่ายกำลังแข่งขันกันโดยเฉพาะเรื่องการสร้างอาวุธ แต่ละฝ่ายใช้เงินมหาศาล ทุ่มเทพัฒนาการสร้างอาวุธ เพื่อแย่งตำแหน่งการเป็นที่หนึ่งในโลก จึงเกิดเรื่องที่คิวบา แต่ทราบไหม ในเวลาต่อมาสาเหตุเบื้องหลังที่ Nikita Khrushchev เลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์สหภาพโซเวียต กับประธานาธิบดี John F. Kennedy ของสหรัฐอเมริกา สามารถยุติความขัดแย้งลงได้ เพราะพระสันตะปาปาทรงมีจดหมายส่วนพระองค์ไปถึงทั้งสองฝ่าย ให้มีสติ ไตร่ตรองถึงผลร้ายของอาวุธนิวเคลียร์

ในเวลาเดียวกัน ทั้งสองฝ่ายก็พยายามหาบริวาร โลกตะวันตกพยายามสร้างกองกำลังพันธมิตร NATO ต่อมาเป็น SEATO และลงไปทางนิวซีแลนด์ ออสเตรเลีย คอมมิวนิสต์พยายามที่จะกินยุโรปตะวันออก จีน เวียดนาม เกาหลีเหนือ (ซึ่งได้มาตั้งแต่ ค.ศ.1953) และที่น่าสังเกตคือ ใช้เงินส่วนน้อยที่มี ข้ามไปทางอาฟริกา โดยเชิญผู้นำของอาฟริกาและจีนไปรับการศึกษาที่รัสเซีย ส่วนประเทศโลกที่สามในแถบอินโดจีน ก็ได้รับอิสรภาพจากฝรั่งเศส และถูกอิทธิพลคอมมิวนิสต์ครอบงำ บางประเทศในโลกที่สามจึงตกเป็นบริวารของรัสเซีย และบางส่วน เช่นประเทศไทยก็ไปเข้ากับสหรัฐอเมริกา

กลุ่มประเทศโลกที่หนึ่ง จึงทุ่มทุนทรัพย์มาให้โลกที่สาม เพื่อไม่ให้ตกเป็นลูกน้องของรัสเซีย เห็นได้จากการที่มีองค์กรทุนเกิดขึ้น เช่น Catholic Relief Services ในพระศาสนจักรเองก็มีองค์กรทุน CEBEMO และ MISEREOR เกิดขึ้นในระหว่างปี ค.ศ.1965 เป็นต้นมา

เมื่อสงครามโลกครั้งแรกที่เกิดขึ้นในทวีปยุโรปสิ้นสุดลง ผู้นำทางศาสนา (กรุงโรม) ได้สนใจเฉพาะประเทศในยุโรป ศาสนจักรส่วนมากอยู่ในยุโรปจบลง แต่พอเหตุการณ์สงครามโลกครั้งที่สองเกิดขึ้น ได้ขยายพื้นที่ความขัดแย้งไปสู่เอเชียด้วย พระศาสนจักรจึงต้องใส่ใจความเป็นอยู่ของมนุษย์โดยทั่วไป ไม่ใช่เฉพาะยุโรปเท่านั้น และหลังจากสงครามสงบลงในปี ค.ศ.1945 ได้มีการจัดตั้งองค์การสหประชาชาติ และในปี ค.ศ.1948 องค์การสหประชาชาติได้ออกปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน (Universal Declaration of Human Rights) ซึ่งรัฐวาติกันได้รับสถานภาพพิเศษเป็นสมาชิกถาวรที่แสดงความคิดเห็นได้เท่านั้น ไม่มีสิทธิออกคะแนนเสียง เพราะถือว่าเป็นรัฐที่ไม่เกี่ยวข้องกับการเมือง เป็นรัฐพิเศษที่ตั้งขึ้นเพื่อดำเนินการเกี่ยวกับศาสนา แต่เบื้องหลังของปฏิญญาสากลฯ รัฐวาติกันมีส่วนร่วมร่างทั้งหมด โดยมีพระสงฆ์คณะเยสุอิตมีส่วนในการร่างปฏิญญาสากลฯ องค์พระสันตะปาปา ก็เริ่มจะมองว่า จะทำอย่างไรเพื่อไม่ให้โลกนี้เกิดสงคราม และมีสันติสุข

เหตุการณ์เหล่านี้ เกิดขึ้นในยุคพระสันตะปาปา ปีโอ ที่ 12 พระองค์ไม่ได้ออกสมณสาสน์เกี่ยวข้องกับสังคมโดยตรง แต่ในโอกาสคริสตมาสของทุกปี เริ่มตั้งแต่ปี 1948 เป็นต้นมา พระสันตะปาปาจะส่งสารความสุขสันติถึงมนุษยชาติ และประเทศต่างๆ ท่านจึงใช้โอกาสนี้บอกถึง "ความสุขสันติที่แท้จริงจะเกิดขึ้น เมื่อเรามนุษย์แต่ละคนให้การเคารพในเกียรติและศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ด้วยกัน และเคารพในสิทธิเสรีภาพของบุคคลแต่ละคน ของแต่ละประเทศ"

ในปี ค.ศ.1958 สมณสมัยของพระสันตะปาปา ยอห์น ที่ 23 ซึ่งประวัติส่วนตัวของพระองค์ที่น่าสนใจ คือเป็นชาวอิตาเลียนทางเหนือและเป็นลูกชาวนา เข้าไปเรียนเป็นเณร และบวชเป็นพระสงฆ์ได้เพราะพ่อแม่ไปขอความช่วยเหลือจากผู้ใจบุญสนับสนุน ฉะนั้น ท่านจึงเป็นคนติดดิน รู้และเข้าใจว่าความยากจนเป็นอย่างไร เนื่องจากท่านเป็นคนดีและเก่ง ในที่สุดท่านได้เป็นพระสังฆราช ได้ทำงานด้านการทูตของสำนักวาติกัน (สำนักวาติกันมีสถานทูตอยู่กว่า 150 ประเทศ) ก่อนขึ้นเป็นพระสันตะปาปา ท่านไปประจำที่ประเทศตุรกี ซึ่งเป็นประเทศมุสลิม ท่านได้สังเกตเรื่องการเมืองและศาสนาในประเทศนั้น ต่อมาก็ย้ายไปประจำที่ประเทศฝรั่งเศส หลังจากนั้น ก็ถูกเรียกให้กลับไปเป็นอัครสังฆราชทำงานด้านอภิบาลแห่งเวนิส ชีวิตของท่านมีทั้งงานการทูตและอภิบาล เดือนตุลาคม ค.ศ.1958 ท่านได้รับเลือกเป็นพระสันตะปาปา และในปีถัดมา ท่านได้ประกาศว่าจะให้มีสังคายนาวาติกันครั้งที่ 2 หรือการประชุมใหญ่ของบรรดาพระสังฆราช

สังคายนาวาติกันครั้งที่ 2 เริ่มต้นขึ้นในเดือนตุลาคม ค.ศ.1962 และสิ้นสุดในปี ค.ศ.1965 เหตุที่ต้องจัดสังคายนาครั้งนี้ เพราะพระสันตะปาปาเห็นว่า ภายในพระศาสนจักรมีแนวคิดขวาจัด ที่คิดเพื่อตนเอง ไม่ต้องการมีส่วนร่วมทางการเมือง ที่เป็นเช่นนี้เพราะก่อนที่จะเป็นรัฐวาติกัน รัฐวาติกันมีพื้นที่ค่อนประเทศอิตาลี ต่อมามีพวกรักชาติอิตาเลียนลุกขึ้นมาเรียกร้องเรื่องดินแดน เกิดการต่อสู้แย่งชิง ทำให้พระสังฆราชหลายคนไม่ชอบการเมือง เพราะไม่อยากมีศัตรู

เมื่อครั้งสงครามโลกครั้งที่ 1 รัฐวาติกันไม่ยุ่งเกี่ยวกับการเมือง แต่เมื่อสงครามโลกครั้งที่ 2 รัฐวาติกันเข้าไปยุ่งเกี่ยวมาก เพราะสงครามที่เกิดจากลัทธิอุดมการณ์ ได้ทำลายเกียรติและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ทั้งฮิตเลอร์ (ลัทธินาซี) มุสโสลินี (ลัทธิฟาสซิสต์) และสหภาพรัสเซีย (ลัทธิคอมมิวนิสต์) ได้ทำลายสิทธิมนุษยชน ซึ่งพระสันตะปาปา ปีโอ ที่ 12 เคยเป็นทูตที่ประเทศเยอรมัน ท่านมีประสบการณ์ว่าฮิตเลอร์ได้กระทำอย่างไรเกี่ยวกับเยาวชน ในสงครามโลกครั้งที่ 2 ท่านจึงมีบทบาทสำคัญในการช่วยเหลือชาวยิว และมีส่วนร่วมที่ทำให้สงครามยุติลงโดยเร็ว จากเหตุการณ์ดังกล่าว เป็นการเริ่มเปิดตัวของรัฐวาติกันที่จะเข้าไปเกี่ยวข้องกับการเมือง ซึ่งพระศาสนจักรกระทำไปเพราะเป็นห่วงชีวิตความเป็นอยู่ของมนุษย์ ซึ่งพระสันตะปาปา ยอห์น ที่ 23 มีแนว คิดเดียวกับพระสันตะปาปา ปี โอ ที่ 12 จึงให้มีสังคายนาวาติกันครั้งที่ 2

ในปี ค.ศ.1961 พระสันตะปาปา ยอห์นที่ 23 ได้ออกสมณสาสน์ด้านสังคมชื่อ แม่และครู (Mater et Magistra) มีเนื้อหาเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน และกล่าวถึงบทบาทของพระศาสนจักรว่า จะนิ่งเงียบกับปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนต่อไปไม่ได้แล้ว เพราะศาสนจักรต้องถือว่าตนเป็นแม่ของมนุษยชาติ และเป็นครูที่ต้องแนะนำมนุษยชาติ และในปี ค.ศ.1962 พระองค์ได้ออกสมณสาสน์สันติสุขในโลก (Pacem in Terris) เพื่อเป็นแนวทางแก่สังคายวาติกันครั้งที่ 2 ในการออกเอกสารเกี่ยวกับศาสนจักรกับโลกปัจจุบัน ว่าควรจะมีปฏิสัมพันธ์กันอย่างไร โดยเฉพาะต่อเรื่องความสัมพันธ์ของสิทธิมนุษยชนกับการสร้างสันติภาพ สันติภาพจะเกิดขึ้นได้ ก็ต่อเมื่อมนุษย์ยอมรับและเคารพสิทธิของกันและกัน และมนุษย์มีหน้าที่ปกป้องสิทธิของกันและกัน ต้องมีหลักแห่งเสรีภาพ และต้องมีความรักซึ่งกันและกันด้วย

สมณสาสน์สันติสุขในโลก (Pacem in Terris) เป็นเอกสารที่ออกในนามองค์กรศาสนา จึงมีการอ้างเหตุผลจากพระคัมภีร์ไบเบิล และเอกสารทางศาสนา เพื่อให้แนวทางต่อการสร้างสันติภาพ สรุปความได้ว่า หนึ่ง มนุษย์ทุกคนต้องเคารพในระเบียบที่พระเจ้าทรงประทานไว้ในธรรมชาติ นั่นคือ มนุษย์ทุกคนต้องมีปฏิสัมพันธ์อันดีต่อกันและกัน สอง สันติภาพอันดีเกิดจากความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างรัฐกับพลเมือง สาม เพื่อให้มีสันติภาพ ต้องมีปฏิสัมพันธ์อันดีระหว่างรัฐกับรัฐ อย่างไรก็ดี มีข้อน่าสังเกตในเอกสารฉบับนี้ว่า ยังขาดการกล่าวถึงปฏิสัมพันธ์อันดีระหว่างมนุษย์กับสิ่งสร้างหรือทรัพยากรธรรมชาติ เพราะสมัยนั้น ยังไม่มีการคำนึงถึงเรื่องสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ เอกสารฉบับนี้ ยังมีเจตนาเปิดกว้างไปถึงมนุษย์ทุกคนผู้มีน้ำใจดี ทุกศาสนา ไม่ใช่เฉพาะคริสตชนเท่านั้น รวมไปถึงสมาชิกสหประชาชาติ และสหภาพโซเวียตรัสเซีย และมีภาษาเขียนที่สุภาพ และสะท้อนความคิดที่ชัดเจน จึงปรากฎว่าเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวาง

ปี ค.ศ.1963 - 2003

ปี ค.ศ.2003 ครบรอบ 40 ปี ของสมณสาสน์สันติสุขในโลก (Pacem in Terris) โลกมีสถานการณ์ความตึงเครียดที่คล้ายคลึงกับ 40 ปีก่อน ทั้งปัญหาระหว่างยิวกับปาเลสไตน์ เรื่องที่สหรัฐฯ ประกาศว่า ประเทศใดที่ไม่อยู่ข้างเดียวกับเขา เป็นพวกผู้ก่อการร้าย รวมทั้งปัญหาโลกาภิวัตน์ ที่มุ่งเน้นทางเศรษฐกิจล้วนๆ และเริ่มเห็นผลแล้วว่า คนรวยยิ่งรวยขึ้น คนจนยิ่งจนลง แล้วโลกจะมีสันติสุขไม่ได้ สิ่งนี้จะทำให้เราเข้าใจได้มากขึ้นว่า ทำไมพวกผู้ก่อการร้ายจึงพุ่งเป้าไปที่สหรัฐอเมริกา

ส่วนเรื่องยิวกับปาเลสไตน์นั้น มีประวัติศาสตร์ยาวนานและมีรากฐานอยู่ในคัมภีร์ไบเบิ้ล ดังนั้น มันจึงฝังรากลึกในวัฒนธรรมมาเป็นพันๆ ปี ในคัมภีร์ไบเบิ้ล พระเจ้าได้สัญญาว่า จะประทานที่ดินแห่งพระสัญญาแก่พวกชาวยิว แต่ในปัจจุบันดินแดนนี้ผู้เป็นเจ้าของคือ ปาเลสไตน์ หากพิจารณาในคัมภีร์แล้ว ทั้งสองประเทศนี้เป็นศัตรูกันมาตั้งแต่ดึกดำบรรพ์

พระสันตะปาปา ยอห์น ปอล ที่ 2 จึงใช้คำๆ หนึ่งว่า ชำระบาดแผลแห่งอดีต (Purification of the Past Wound) เป็นคำใหม่ที่ท่านใช้ อยู่ในเอกสารรณรงค์มหาพรตปี 2544 "ความขัดแย้งและเหตุการณ์รุนแรงที่แบ่งแยกมนุษยชาติออกจากกัน ซึ่งบางครั้งเกิดจากความเข้าใจผิดทางศาสนา ได้ทิ้งร่องรอยความเกลียดชัง และความรุนแรงระหว่างชาติเอาไว้... เราจึงยังสามารถหันกลับไปสู่หนทางที่ดีได้ด้วยความไว้วางใจ และความรักของพระเจ้าแสดงออกมาอย่างสูงสุดก็เมื่อมนุษย์ที่เป็นคนบาปและอกตัญญู ได้ถูกนำกลับมาเป็นหนึ่งเดียวกันกับพระองค์อีกครั้งหนึ่ง ในมุมมองนี้ "การชำระความทรงจำให้บริสุทธิ์ (Purification of the Memory) จึงมีความหมายแรกเป็นการประกาศถึงพระเมตตากรุณาของพระเจ้าอีกครั้ง..."

หนทางของศาสนิกเมื่อเกิดความขัดแย้ง

วิธีการที่ศาสนิกสามารถนำมาใช้เมื่อเกิดความขัดแย้งคือ หนึ่ง ใช้วิธีพูดจากัน ยอมรับซึ่งกันและกัน พระสันตะปาปา ยอห์น ปอล ที่ 2 บอกว่า หนทางที่จะเกิดสันติสุขคือ การสนทนา เพราะลึกๆ ในใจของมนุษย์ทุกคนต้องการสันติ ฉะนั้นต้องใช้สติปัญญา ในการแก้ปัญหา สอง การชำระความทรงจำให้บริสุทธิ์ และศาสนิกชนของทุกศาสนา จะต้องมารวมกันให้มีพลังที่เข้มแข็ง เพื่อสร้างโลกที่สันติ

--------

ที่มา : สัมมนาศึกษาสารวันสันติภาพสากล ปี ค.ศ.2003, คณะกรรมการคาทอลิกเพื่อความยุติธรรมและสันติ วันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2546 บ้านเซเวียร์ อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ กรุงเทพฯ

เขียนความคิดเห็น
ชื่อ:
หัวเรื่อง:
BBCode:
ความคิดเห็น:
รหัส:*

Powered by AkoComment 2.0!