GM - ความเชื่อ
381 VOL.24 / APIRL 2010

การนำเสนอ 'ความเชื่อ' ของผู้คนที่ได้ลงมือทำในสิ่งที่ตัวเองเชื่อ ใน 24 This I Believe

เรียบเรียง วุฒิชัย กฤษณะประกรกิจ
ภาพ ดำรงฤทธิ์ สถิตย์ดำรงธรรม

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

พระไพศาล วิสาโล

ความตาย

ความตายอย่างสงบเป็นความสนใจโดยส่วนตัวของอาตมาเอง เริ่มตั้งแต่เมื่อปี พ.ศ.2540 ตอนแปลหนังสือ "ประตูสู่สภาวะใหม่" หรือ "The Book of Living and Dying" ของ โชเกียว รินโปเช มีผู้อ่านหลายคนสนใจ และได้มานิมนต์ให้อาตมาไปช่วยนำทางให้ผู้ใกล้ตาย อาตมาเลยคิดว่านี่เป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่งสำหรับคนในปัจจุบัน หลังจากนั้นไม่นาน ก็เริ่มจัดเวิร์คช็อป "เผชิญความตายอย่างสงบ" ครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2545 เราจัดโดยยังไม่รู้อะไรมากนัก เพียงนำหลักจากศาสนาพุทธและจากหนังสือเล่มนั้น มาถ่ายทอดและทดลองใช้กับผู้สนใจ การจัดเวิร์คช็อปนี้ก็ได้พัฒนาและปรับปรุงเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน เราใช้เวลา 3 วัน เพื่อการเรียนรู้แลกเปลี่ยนประสบการณ์และความเห็นกัน มีการเดินทางไปเยี่ยมไข้ผู้ป่วยอาการหนักในโรงพยาบาล คนเข้าร่วมก็พอใจ เพราะเขารู้หลักและมีทักษะเบื้องต้นที่สามารถเอาไปใช้กับพ่อแม่ของเขา รวมไปถึงใช้กับตัวเองในชีวิตประจำวันด้วย คนในสังคมปัจจุบัน อย่างน้อยๆ จะต้องมีคนใกล้ตัวสักคนที่กำลังป่วยหนักด้วยโรคยอดฮิต อย่างเช่น มะเร็ง โรคหัวใจ เบาหวาน ไตวาย ความตายจึงไม่ใช่เรื่องไกลตัวเรา ถ้าสังเกตดีๆ มันอยู่ใกล้ตัวมาก เพียงแต่เราไม่ทันนึกถึง นี่ยังไม่ต้องพูดถึงเรื่องอุบัติเหตุที่เป็นสาเหตุของการตายจำนวนมากกว่าและ ปัจจุบันทันด่วนกว่า ผู้คนที่สนใจเรื่องความตาย เหตุผลแรกสุดก็เพราะเขามีพ่อแม่กำลังป่วยหนัก และอีกกลุ่มคือคนที่พบว่าชีวิตเขามีปัญหา และหันมาปฏิบัติธรรม การศึกษาเรื่องความตายจะช่วยให้เรารู้วิธีใช้ชีวิตที่ดีงามในปัจจุบันด้วย

หลงลืมความตาย

มนุษย์อยากจะลืมเรื่องความตาย เพราะความปรารถนาส่วนลึกของเราคือต้องการความเป็นอมตะ นี่คือธรรมชาติของอัตตาที่เราทุกคนหวงแหนยึดมั่น ในสังคมวัฒนธรรมโบราณ มีสิ่งเตือนใจให้เราระลึกถึงความตายอยู่เสมอ และยังคงเหลือร่องรอยให้เห็นในสังคมชนบท อย่างเช่น คนสมัยก่อนเขาเกิดที่บ้าน นอนป่วยที่บ้าน ตายที่บ้าน ตั้งศพที่บ้าน เวลาจะเผาค่อยยกไปที่วัด ลองนึกถึงเด็กสมัยก่อนที่เขาเห็นปู่ย่าตายายนอนป่วยในบ้าน และตายในบ้าน จัดงานศพที่บ้าน หรือแม้แต่คนในหมู่บ้านเดียวกัน ที่เคยไปมาหาสู่กัน ประเดี๋ยวคนแก่บ้านนั้นไม่สบาย ประเดี๋ยวคนแก่บ้านนี้ตาย เด็กได้เห็นคนป่วยคนตายในชีวิตเขาเป็นประจำ เขาจึงตระหนักว่าความตายเป็นเรื่องธรรมดา มันเป็นสิ่งเตือนตาเตือนใจ ว่าสักวันฉันก็ต้องตายเหมือนกัน

คนสมัยนี้มีจำนวนมากที่อายุ 40 ปีแล้ว แต่ยังไม่เคยเห็นศพคนจริงๆ เลย เพราะเวลาพ่อแม่ป่วยก็เอาไปรักษาที่โรงพยาบาล ป่วยหนักก็เข้าห้องไอซียู แล้วก็สิ้นใจอยู่ในนั้น ไม่ทันได้ดูใจกันเลยด้วยซ้ำ แล้วก็รีบนำเข้าห้องดับจิตซึ่งอยู่ในมุมในซอกของโรงพยาบาล จากนั้นก็ย้ายศพไปตั้งที่วัด และตกแต่งโลงศพอย่างสวยงาม ทุกอย่างสะอาดเรียบร้อย มีคนทำให้ทุกอย่าง โดยที่ลูกหลานญาติพี่น้องไม่ได้ทำอะไรเลย เวลาตายก็ไม่ได้เห็นศพ เวลาเผาก็ไม่ได้เห็นศพ ความตายถูกซ่อนจากสายตาของเรา แถมคนสมัยนี้มีคนใกล้ชิดน้อยมาก มีแค่พ่อแม่พี่น้องก็เต็มที่แล้ว ส่วนปู่ย่าตายายหรือลุงป้าน้าอาก็อยู่ไกล เพื่อนบ้านก็ไม่รู้จัก เราจึงมีโอกาสเห็นความตายของคนใกล้ชิดน้อยมาก

สังคมปัจจุบันเราได้แยกความตายออกไปจากชีวิต แถมยังพยายามอำพราง พยายามซ่อนความตายเอาไว้ในหลืบ ในทางตรงกันข้าม ความตายที่เราเห็นเป็นประจำ คือความตายที่ถูกทำให้เป็นสินค้า ทำให้ดูน่าสนใจ ชวนให้อยากรู้อยากเห็น ผ่านข่าวตามหน้าหนังสือพิมพ์หรือข่าวในทีวี หรือทำให้ความตายกลายเป็นมหรสพ น่าตื่นตาตื่นใจ เราอ่านไทยรัฐ เดลินิวส์ ได้เห็นศพเป็นภาพสี แต่ไม่สามารถโยงความตายของคนเหล่านั้นเข้ากับตัวเราได้เลย เราเพียงแค่อยากรู้ว่าเกิดอะไรขึ้น ใครตาย ตายอย่างไร แย่จังนะ แต่ไม่เคยนึกว่าสักวันหนึ่งอาจเป็นเราก็ได้ ในหนังบู๊แต่ละเรื่องต้องมีคนตายเป็นสิบเป็นร้อยเพื่อให้มีรสชาติ นี่คือสินค้าเพื่อการบริโภค เพื่อความสนุกสนาน แต่ไม่ได้เตือนใจให้เราตระหนักเลยว่าสักวันหนึ่งเราก็ต้องตายเหมือนกัน

นอกจากนี้ เทคโนโลยีสมัยใหม่ รวมทั้งความรู้วิทยาศาสตร์ที่เพิ่มขึ้นมากมาย ทำให้เราคิดว่าเราจะชนะความตายได้ เราไม่ใช่แค่จัดการกับฝน ฟ้า อากาศ แม่น้ำ แต่เรายังสามารถจัดการร่างกายของตนเองได้มากมาย ทำหน้าให้ตึง ปรับแต่งทรวดทรงให้สวยได้ดังใจ รักแร้ดำก็ทำให้ขาว ผิวเป็นกระฝ้าก็ทาครีมแก้ได้ ถ้าไม่สบายก็ผ่าตัดใส่อวัยวะเทียมหรืออุปกรณ์มากมายเพื่อต่อชีวิต คนเรากำลังคิดว่าเราสามารถจัดการธรรมชาติทุกอย่างได้ ขอแค่มีเงินซื้อและซื้อของมาใช้ให้ถูกยี่ห้อเท่านั้น ก็เลยพลอยคิดว่าความเจ็บป่วยกับความตายก็จัดการได้ ไม่เหลือวิสัยของมนุษย์ ทั้งหมดนี้เป็นความหลงของสังคมบริโภคนิยม

สังคมบริโภคนิยมดำเนินไปบนฐานความเชื่อว่าชีวิตนี้คือการเสพสุข มี 4 ประการที่บริโภคนิยมเชิดชูคือ เซ็กส์ ความสนุกสนาน ความเป็นหนุ่มสาว และความสำเร็จ (sex, joy, youth, success) ลองสังเกตโฆษณาในทีวีจะเห็นว่าเขาเน้น 4 ประการนี้อยู่เสมอ ทำให้ผู้คนเกิดความเข้าใจว่าทั้ง ๔ อย่างนี้คือจุดหมายของชีวิตนี้ คนในสังคมบริโภคนิยมจึงตั้งหน้าตั้งตาแสวงหา 4 อย่างนี้ จนลืมไปหมดเลยว่าเราต้องแก่ ต้องเจ็บ ต้องตาย ถ้าเราคิดขึ้นมาได้ว่าสักวันหนึ่งเราต้องตายนะ เราจะคลั่งไคล้กับเสพน้อยลง เราจะตระหนักว่าทั้ง ๔ ประการนี้เป็นของชั่วคราว ตายแล้วก็เอาไปไม่ได้ เราจะหันมาอยู่อย่างเรียบง่ายมากขึ้น หันมาสร้างบุญกุศล ทำความดี ช่วยเหลือคนอื่น และเตรียมตัวเตรียมใจเพื่อพร้อมรับความตายที่จะมาถึง

เป็นเพราะมัวแต่เสพสุข จึงไม่ต้องแปลกใจ ว่าทำไมคนสมัยนี้เมื่อพูดถึงความตายก็จะกลัว ถ้าได้ไปเห็นใครเจ็บป่วย หรือเห็นคนตาย เขาจะตกใจ ตื่นตระหนก หรือหดหู่ไปเลย เพราะเขาจะรู้ทันทีว่าสักวันมันต้องเกิดกับตัวเอง ก็เลยเสียศูนย์ นั่นเป็นเพราะเราลุ่มหลงกับของชั่วคราวมาตลอดชีวิต

ความตายของคนใกล้ชิด

น้องชายของอาตมาตายในปี พ.ศ. 2521

ในวันตายของเขา อาตมากำลังเดินทางไปประชุมสัมมนาองค์กรที่ต่างจังหวัด สมัยนั้นอาตมายังไม่บวชเป็นพระ และทำงานเป็นแอคทิวิสต์ที่เข้มข้นมาก น้องชายป่วยเป็นมะเร็งมานาน แต่ไม่มีใครรู้เลย ตัวเขาเองก็ไม่รู้ตัว จนกระทั่งเมื่อตายไปหมอจึงวินิจฉัยว่าเป็นเพราะโรคมะเร็งชนิดหนึ่งซึ่งเกิด น้อยมาก ตอนที่เขาป่วยหนัก อาตมาก็ไม่มีเวลาไปเยี่ยมเลย และในวันที่เขาเสียชีวิต คือวันสงกรานต์ 13 เมษายน 2521 อาตมาก็ไปประชุมประจำปี ยังคิดว่าประชุมเสร็จแล้วกลับมาเยี่ยมเขาก็ทัน

เมื่อนึกย้อนกลับไป ก็นึกเสียดายว่าทำไมจึงทิ้งน้องเพื่อไปทำงาน ทำไมคนเราต้องเห็นงานสำคัญกว่าคนรัก ก็เพราะเราคิดว่ายังมีเวลาอีกนาน เขาคงไม่รีบตาย จำได้ว่าพวกนักศึกษาในยุคนั้นตื่นตัวเรื่องการเมืองกันมาก และเห็นว่าเรื่องบ้านเมืองสำคัญเหลือเกิน เรายอมสละได้ทุกสิ่งทุกอย่างเพื่อสังคม แต่จริงๆ แล้วนั่นก็ถูกต้องเพียงแค่ครึ่งเดียว คือมันไม่จำเป็นเลยที่อาตมาจะต้องไปประชุมในวันนั้น ในวันนั้นถึงอาตมาไม่ไป เขาก็ประชุมกันได้ งานก็ดำเนินไปได้ สังคมก็ดำเนินไปได้ ทุกอย่างไม่ได้ขึ้นอยู่กับเราคนเดียวเสียหน่อย เพียงแต่คนเรามักจะสำคัญตนเองผิดไป คิดว่าโลกต้องหมุนรอบตัวเรา ทุกอย่างต้องจัดการโดยมือของเรา เราจัดลำดับความสำคัญในชีวิตไม่เป็น

การตายของโยมแม่เป็นอุบัติเหตุที่แปลกประหลาด

วันนั้นโยมแม่กำลังเดินข้ามถนนอยู่ตรงทางม้าลาย ท่านไปหยุดยืนรออยู่ตรงเส้นกลางถนน เผอิญมีรถสามล้อคันหนึ่งแล่นผ่าน คนนั่งอยู่ด้านหลังเป็นคนเมา เขาเมามากและคลื่นไส้อยากจะอ้วก ก็เลยยื่นหัวออกมานอกรถสามล้อ แล้วก็ไปชนกับโยมแม่พอดิบพอดี โยมแม่ล้มหัวฟาดพื้น กระโหลกร้าว แล้วก็เสียชีวิตหลังจากนั้น 4 วัน

ตอนนั้นอาตมาบวชพระเกือบ ๑๐ พรรษาแล้ว อาตมารู้ดีว่าโยมแม่จะอยู่กับเราไม่นาน จึงควรให้เวลากับโยมแม่ แต่พอกลับบ้านก็ไม่ค่อยมีเวลาคุยกับโยมแม่ ตอนนั้นก็เหมือนกับตอนนี้คืออาตมามีงานหลายอย่าง ทั้งงานหนังสือ งานบรรยาย งานอบรม งานประชุม ดังนั้นเวลากลับมาเยี่ยมบ้านที่กรุงเทพฯ ก็ถือโอกาสใช้โทรศัพท์ที่บ้านเพื่อคุยเรื่องงาน บางทีคุยโทรศัพท์นานเป็นชั่วโมง จำได้ว่าเห็นโยมแม่มานั่งรอ ท่านรอจะคุยกับลูกชาย แต่อาตมาก็คิดว่า นานๆ มากรุงเทพที มีโอกาสใช้โทรศัพท์ก็ต้องใช้เต็มที่ สมัยนั้นยังไม่มีโทรศัพท์มือถือ พอมาถึงบ้านก็เลยโทรศัพท์ตามงานหรือคุยธุระกับเพื่อน เป็นแบบนี้แทบทุกครั้ง เลยมีเวลาคุยกับโยมแม่ไม่มาก จนกระทั่งเกิดอุบัติเหตุกับโยมแม่อย่างกะทันหัน

อาตมานึกเสียดาย ทั้งที่รู้อยู่ว่าโยมแม่มีอายุมาก อาตมารู้เรื่องความตาย รู้เรื่องธรรมะ แต่ทำไมกลับมัวแต่คุยโทรศัพท์เรื่องงาน ตอนนั้นอาตมาเสียศูนย์ไปพักใหญ่ด้วยความรู้สึกผิดที่ปล่อยให้เวลามีค่าผ่าน ไป

สิ่งที่อาตมาได้เรียนรู้จากความตายของคนใกล้ชิด คือคนเราแท้จริงแล้วมีหลายมิติ ด้านหนึ่งเราเป็นสมาชิกของสังคม ที่จะต้องประกอบการงานให้เป็นประโยชน์ต่อสังคม อีกด้านหนึ่งเราก็เป็นสมาชิกของครอบครัว เราก็ต้องดูแลครอบครัวเราให้ดีด้วย และอีกด้านหนึ่ง เราเกิดมาเป็นมนุษย์ที่มีปัญญาและมีโอกาสได้ศึกษาธรรมะ เราก็ต้องไม่ละทิ้งโอกาสดังกล่าวไปเช่นกัน ถ้าเราทำแต่งาน ลืมครอบครัวไปก็ไม่ได้ ถ้าเราทำแต่งาน และดูแลครอบครัว แต่ลืมดูแลตัวเองก็ไม่ได้อีก พักผ่อนไม่เพียงพอ ไม่ดูแลสุขภาพ ไม่สนใจธรรมะเลยก็ไม่ได้ เรามีหลายมิติ ต้องรับผิดชอบตัวเอง ครอบครัว สังคม และโลกของเรา เราต้องจัดวางให้พอดีๆ

เผชิญความตายอย่างสงบ

เนื่องจากคนที่ตายไปแล้ว เขาไม่ได้กลับมาบอกว่าเขาไปไหนต่อ ส่วนใหญ่ที่เรารู้คือแค่เรื่องเล่า ก่อนอื่นอาตมาต้องอธิบายก่อนว่าในทางพุทธศาสนานั้นเชื่ออย่างไร เราเชื่อว่าตราบใดที่คนยังมีกิเลสอยู่ เราก็ต้องเวียนว่ายตายเกิด สิ่งที่จะนำพาเราไปสู่สุคติก็คือความดีหรือบุญกุศล สิ่งที่จะนำพาเราไปสู่ทุคติคือความชั่วหรือบาปกรรม ถ้าเราใช้ชีวิตด้วยการทำความดีมาตลอด ก็เป็นหลักประกันได้ว่าเราจะได้ไปดี แต่ยังมีปัจจัยสำคัญอีกประการหนึ่งนั่นคือคุณภาพจิตในวินาทีสุดท้ายก่อนตาย

อาสันนกรรม คือกรรมจวนเจียน หรือกรรมใกล้ตาย หรือที่บางคนเรียกว่าจิตสุดท้าย จะมีผลก่อนกรรมอื่นใด ถ้าเราระลึกถึงสิ่งที่ดีงาม ความสงบสุข เราก็ไปสู่สุคติได้ พระพุทธเจ้าเปรียบเหมือนกับวัวในคอก วัวตัวที่อยู่ชิดประตูคอก ทันทีที่เปิดประตูคอก วัวตัวนั้นจะได้ออกไปก่อนวัวตัวอื่นๆ หมายความว่ากรรมจวนเจียนก่อนตายเป็นกรรมที่จะส่งผลก่อนกรรมอื่น อาจารย์พุทธทาสเรียกนาทีสุดท้ายของชีวิตว่า "นาทีทอง" เพราะว่าเป็นโอกาสสุดท้ายที่จะวางใจให้เป็นกุศลและนำไปสู่สุคติ กรรมในนาทีนั้นมีอานุภาพมาก เป็นตัวกำหนดภพภูมิที่จะไปเป็นสิ่งแรก

พูดอย่างนี้ไม่ได้หมายความว่ากรรมอื่นจะไม่ตามไปส่งผล เพียงแต่จะตามไปภายหลัง เปรียบเหมือนกับมีรถติดไฟแดง เมื่อเปลี่ยนเป็นไฟเขียว รถคันหน้าสุดก็จะได้ออกก่อน แต่สักพัก รถคันที่ตามมาข้างหลังก็อาจจะแซงหน้าไปได้ ดังนั้น คนที่ทำความชั่วมามากมายในชีวิต ถ้าในวินาทีสุดท้ายมีใครช่วยนำพาจิตเขาให้น้อมนึกในทางที่ดีได้ เขาก็จะไปสู่สุคติ แต่ถึงอย่างไรวิบากหรือผลจากกรรมชั่วก็จะตามทันในภายหลังอยู่ดี

ทั้งหมดนี้เราไม่มีหลักฐานยืนยันว่าจริงไหม แต่ชาวพุทธเราเชื่อกันอย่างนี้ เพราะมีกล่าวไว้ในพระไตรปิฎก ครูบาอาจารย์ก็สอนมาอย่างนั้น บางท่านสามารถหยั่งเห็นจิตของคนที่ตายไปแล้วด้วย เหล่านี้คือเรื่องความเชื่อ แต่ในความเห็นของอาตมา เชื่ออะไรไม่สำคัญเท่าเชื่ออย่างไร หมายความว่าถ้าเชื่อแล้วเราเป็นคนดี ทำดี คิดดี มีความสุข ก็เชื่อไปเถิด แม้จะหาข้อพิสูจน์แบบวิทยาศาสตร์ไม่ได้

ถ้าเชื่อเรื่องกรรมแล้วทำให้กลัวบาป อยากทำดี ก็ควรเชื่อ แต่ถ้าไม่เชื่อเรื่องกรรม ไม่เชื่อเรื่องบุญบาป เชื่อแต่สิ่งที่พิสูจน์ได้ด้วยวิทยาศาสตร์ แต่มีน้ำใจเสียสละ ช่วยเหลือผู้อื่นอยู่เสมอ เชื่อแบบนี้ไม่เสียหาย เชื่อไปเถิด แต่ถ้าเชื่อวิทยาศาสตร์แล้ว มัวแต่เสพสุข เห็นแก่ตัว เอาเปรียบผู้อื่น อาตมาว่าสู้คนที่เชื่อแบบงมงายแต่ชอบทำดีไม่ได้

อาตมาถามว่าความเชื่อเรื่องความตายที่ดี ถ้าเชื่อแล้วดีหรือไม่

อาตมาเชื่อว่าการทำให้คนใกล้ตาย พยายามนึกถึงบุญกุศลหรือสิ่งที่ดีๆ น้อมใจให้เขาปล่อยวาง เป็นสิ่งที่ดีต่อเขา แม้เราไม่รู้ว่าจะมีสวรรค์รอเขาอยู่หรือไม่ แต่อย่างน้อยเขาก็มีความสุขสงบใจในขณะนั้น ไม่ทุรนทุราย ส่วนพวกลูกหลาน แทนที่จะมาร้องห่มร้องไห้ ก็มานั่งร่วมกันนึกถึงสิ่งดีๆ ที่คนใกล้ตายเคยทำ หรือพูดถึงความรู้สึกดี ๆที่มีต่อเขา การทำอย่างนั้นก็ย่อมดีต่อพวกเขาด้วย และหากคนที่เขารักตายอย่างสงบ ไม่ทุรนทุราย ญาติพี่น้องจะรู้สึกดีมาก อาตมาเห็นหลายรายที่ยิ้มทั้งน้ำตา แม้คนที่ตายไปนั้นจะเป็นคนที่เขารักอย่างยิ่ง แต่เขาก็ดีใจที่คนรักตายอย่างสงบ

เราไม่รู้หรอกว่าตายแล้วไปไหน ปุถุชนย่อมไม่รู้ เราได้แต่เชื่อเอาเท่านั้น แต่สิ่งที่เห็นชัด คือเมื่อเราฟังสิ่งดี ทำสิ่งดี คิดสิ่งดี เรามีความสุข คนอื่นที่ได้ฟังหรือได้รับรู้ความดีของเราก็มีความสุขเช่นกัน

อาตมาอยากจะยกตัวอย่างประสบการณ์ที่เคยพบเห็น ในโรงพยาบาลแห่งหนึ่งมีป้าแก่ๆ ใกล้ตายแล้ว แกทุรนทุรายมาก เพราะความเจ็บปวดจากมะเร็ง พยาบาลก็เลยไปช่วยพูดคุย

"คุณป้าคะ ในชีวิตนี้ป้าทำอะไรแล้วมีความสุขที่สุด"

ป้านึกอยู่นาน แล้วตอบว่าตอนที่ไปหล่อองค์พระมีความสุขมาก

พยาบาลก็บอกว่า ถ้างั้นเราไปหล่อพระกันนะ เราใส่ชุดอะไรกันดีคะ?

ป้าแกก็เล่าย้อนไปถึงวันที่แกไปหล่อพระ แต่งตัวอย่างไร ไปทำอะไรบ้าง พบเห็นอะไร พยาบาลก็หยิบเรื่องนี้มาคุยต่อจนแกเห็นภาพในอดีตนั้นอีกครั้ง ในที่สุดความทุรนทุรายก็หายไป แล้วหลังจากนั้นไม่นาน แกก็ไปอย่างสงบ

อีกกรณีหนึ่ง เป็นคนไข้เข้าขั้นโคม่าอยู่ในไอซียู ญาติก็นิมนต์พระให้ไปรับสังฆทาน ท่านสังเกตว่าคนไข้ไม่รู้สึกตัวแล้ว แต่กระตุกเป็นระยะ ๆ จึงอยากช่วยให้แกไปอย่างสงบ ท่านรู้มาว่าคนป่วยชอบใส่บาตรวันพระ จึงพูดกับคนป่วย "โยม วันนี้เป็นวันพระ ไปใส่บาตรกันนะ คดข้าวใส่ขัน เตรียมอาหารหวานคาวให้พร้อม แล้วไปหน้าบ้านกัน"

พระถามว่า "ซ้ายมือเห็นพระไหม" แกส่ายหน้า "แล้วขวามือล่ะ เห็นพระไหม?"

คราวนี้คนไข้พยักหน้า แล้วก็ยกมือขึ้นพนม

แล้วท่านก็พูดนำให้คนไข้ใส่บาตรทีละรูป ๆ จนครบ ๙ รูป ปรากฏว่าพอคนไข้ใส่บาตรจบก็หายกระตุก สงบนิ่ง หลังจากนั้นไม่นานก็จากไปอย่างสงบ

การตายไปอย่างสงบโดยที่ตาปิดสนิท ญาติพี่น้องเห็นแล้วก็สบายใจ มีความสุข ยิ้มทั้งน้ำตา ย่อมดีกว่าการที่ลูกหลานมาร้องไห้ฟูมฟาย แถมตะโกนว่าอย่าเพิ่งไป อย่าเพิ่งตาย หรือไม่ลูกหลานก็มาเถียงกันเรื่องพินัยกรรมบ้าง เรื่องค่ารักษาพยาบาลบ้าง คนใกล้ตายได้ยินแล้วก็ต้องหน้านิ่วคิ้วขมวด บางคนตายโดยที่ตาไม่ยอมปิด แบบนี้เป็นสิ่งที่อาตมาไม่อยากเห็นเลย

ประโยชน์ของความตาย

ทำไมความตายจึงเป็นเรื่องที่ควรเรียนรู้? คำตอบคือ มันคือความจริงแท้ของชีวิต ต้องเกิดขึ้นกับทุกคนแน่นอน แต่ไม่มีใครรู้ว่าจะเกิดขึ้นเมื่อไร วันนี้หรือพรุ่งนี้ก็อาจเป็นได้ แต่คนเรากลับพยายามทำเป็นหลงลืมหรือไม่อยากนึกถึงความตายเพราะกลัว จนทำให้เราไม่กล้าเผชิญหน้ากับความตาย

มีภาษิตทิเบตพูดไว้น่าฟังว่า "ไม่มีใครรู้หรอกว่าพรุ่งนี้กับชาติหน้า อะไรจะมาถึงก่อน" เราอย่าไปคิดว่าจะมีพรุ่งนี้นะ บางทีอาจจะไม่มีพรุ่งนี้ก็ได้ เพราะชาติหน้าอาจจะมาถึงก่อน ใครจะไปรู้ว่าวันนี้อาจเป็นวันสุดท้ายของเรา

เมื่อเราฉุกคิดขึ้นมาได้แล้วเกี่ยวกับความตาย มันจะดีอย่างไร? คำตอบคือ

1. ทำให้เราลงมือขวนขวายในเรื่องที่เคยผัดผ่อน
เราส่วนใหญ่ก็เป็นคนดี มีความคิดอ่าน เรารู้ว่าอะไรควรทำ แต่เรามักจะผัดผ่อน เช่นการดูแลคุณพ่อคุณแม่ การอบรมลูก และการปฏิบัติธรรมะ เราผัดผ่อนเพราะหลงคิดว่ายังมีเวลาเหลือเฟือ บางทีคุณพ่อคุณแม่แก่มากแล้ว เราก็คิดว่าไม่เป็นไร เอาไว้ก่อน เดี๋ยวค่อยไปเยี่ยมท่าน วันนี้ขอทำงานก่อน ทำไมถึงต้องขอทำงานก่อน ก็เพราะใกล้ถึงเส้นตายแล้ว คนในยุคสมัยปัจจุบันก็เป็นเช่นนี้ เรามีเส้นตายเยอะเหลือเกิน มีเส้นตายไปเสียทุกเรื่องเลย เราต้องรีบทำทุกอย่างให้ทันเส้นตาย โดยลืมคิดไปว่าบางเส้นตายสำคัญ บางเส้นตายไม่สำคัญ และเส้นตายที่แท้จริงที่สุดนั้นคืออะไร

คุณอาจจะคิดว่าคืนนี้ห้างดังมีมิดไนท์เซลส์เป็นคืนสุดท้าย ต้องรีบไปเสียก่อน เอาไว้พรุ่งนี้ค่อยไปเยี่ยมพ่อแม่ บางคนอยากจะปฏิบัติธรรม กำลังจะเริ่มนั่งสมาธิแล้ว แต่พอดูนาฬิกาก็นึกขึ้นได้ ละครเรื่องโปรดมาพอดี ขอดูละครก่อน นั่งสมาธิเอาไว้ทีหลังเพราะเราคิดว่าเรายังมีเวลาเหลือเฟือ พรุ่งนี้ทำก็ได้ เช่นเดียวกันเราอยากคุยกับลูก แต่ก็มีเรื่องรีบด่วนให้ทำ ก็เลยผัดเรื่องลูกเอาไว้ก่อน แล้วก็ผัดไปเรื่อย ๆ จนไม่มีเวลาคุยกับลูกเลย

ถ้าคิดเรื่องความตายให้ดีๆ เราจะรู้ว่าไม่แน่นะ วันนี้อาจจะเป็นวันสุดท้ายของเราก็ได้ หรือวันนี้อาจจะเป็นวันสุดท้ายของพ่อแม่ก็ได้ เรามีเวลาเล่นอินเทอร์เน็ต มีเวลาแชทกับเพื่อน มีเวลาเล่นเฟซบุค แต่เรามักไม่มีเวลาทำสิ่งสำคัญจริงๆ ในชีวิตก็เพราะชอบผัดผ่อนนี้แหละ แต่ถ้าเราคิดถึงความตายที่อาจจะมาวันนี้วันพรุ่งนี้ เราจะหันมาทำสิ่งสำคัญที่สุดในชีวิต ไม่ผัดผ่อนอีกต่อไป

2. ทำให้เราปล่อยวางสิ่งที่ชอบยึดติด
เคยเป็นไหม เวลาของหาย เสียใจเป็นวักเป็นเวร ลืมโทรศัพท์ไว้บนรถแท็กซี่ หรือทำกระเป๋าสตางค์หล่นหาย กุมขมับเลยว่า แย่แล้ว จะทำยังไงดี

ถ้าเจอเหตุการณ์แบบนี้ ลองคิดถึงความตายดู แล้วจะรู้ว่า อย่าว่าแต่โทรศัพท์มือถือหายเลย อย่าว่าแต่เงินหายเลย หนักกว่านี้ก็ยังเป็นเรื่องเล็กน้อย เมื่อเทียบกับความตาย เพราะเมื่อเราตายเราจะต้องสูญเสียทุกสิ่งทุกอย่างไปหมด การคิดเรื่องความตายทำให้เราปล่อยวางเรื่องเหล่านี้ได้ง่ายขึ้น

หรือในกรณีที่เราทะเลาะกับใครสักคน เพียงเพราะเขาไม่เป็นอย่างที่เราคิด ไม่ทำอย่างที่เราต้องการ เห็นแล้วโกรธเกลียดทนไม่ได้ ถ้าเรานึกถึงความตาย นึกว่าพรุ่งนี้เขาอาจจะไม่อยู่กับเราแล้วนะ ความโกรธ ความเกลียดชังจะหายไปมากเลย เราจะปล่อยวางได้มากขึ้น การทะเลาะเบาะแว้งกันจะกลายเป็นเรื่องเล็กน้อยมาก

ถ้าคนเราอยู่ยั้งยืนยง เราจะหลงยึดติดกับอะไรมากมาย ยึดติดตัวตน ยึดติดทรัพย์สินเงินทอง ลาภยศสรรเสริญ แต่ถ้าเรารู้ว่าอย่างไรเสีย สักวันเราก็ต้องตาย ทุกอย่างก็จะดูเล็กน้อยไปเลย ในเมื่อสักวันเราต้องพรากจากสิ่งเหล่านี้ จะยึดมั่นถือมั่นไปทำไม ในเมื่อสักวันเราก็ต้องจากกัน จะโกรธกันไปทำไม

3. ทำให้เห็นคุณค่าของสิ่งที่เรามีมากขึ้น
คนเรามักจะเห็นคุณค่าของสิ่งต่างๆ เมื่อสูญเสียมันไป ตอนที่ยังอยู่กับเราก็ไม่เห็นคุณค่า ยกตัวอย่างสามีภรรยา ตอนที่อยู่ด้วยกันก็เอาแต่ทะเลาะกัน แต่พอฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งตายไป อีกคนก็มานั่งเสียใจว่าทำไมเราไม่รักเขาให้มากกว่านี้ หรือไม่ก็นึกชมว่าเขาเป็นคนดีเหลือเกิน ไม่น่าจากไปเลย

สุขภาพก็เป็นอีกเรื่องที่เราไม่เคยเห็นค่า เวลาปกติก็ไม่สนใจดูแลรักษาสุขภาพ แต่พอเริ่มแก่ตัวลง เริ่มมีอาการเจ็บป่วยขึ้นมา ถึงได้ตระหนักว่า สุขภาพนี่สำคัญที่สุด เราจะเห็นคุณค่าของสุขภาพก็ต่อเมื่อล้มป่วย ตอนที่เรามีมือมีแขนครบ เราไม่ค่อยเห็นคุณค่าเท่าไร มัวแต่อยากได้โน่นอยากได้นี่ แต่พอต้องเสียมือเสียแขนไป ถึงจะมารู้สึกว่าแค่มีแขนมีขาครบก็ดีที่สุดแล้ว

ถ้าเราไม่ต้องตาย วันแต่ละวัน เวลาแต่ละวินาที ก็จะดูไม่มีค่า เหมือนกับเด็กวัยรุ่นที่ไม่เห็นค่าของเวลา ตรงกันข้ามกับคนป่วยหนักหรือเป็นมะเร็ง ส่วนใหญ่จะเห็นค่าของวันเวลาที่เหลืออยู่ เมื่อตื่นขึ้นมาแล้วเห็นเช้าวันใหม่ แค่นี้เขาก็มีความสุขแล้วที่วันนี้ยังไม่ตาย ยังมีเวลาที่จะได้ทำสิ่งที่อยากทำ ความรู้สึกแบบนี้จะไม่มีกับวัยรุ่นหรือแม้แต่คนทั่วไปเพราะเขาคิดว่ายังมี เวลาเหลือเฟือในโลกนี้

ความสุขจะหาได้ง่ายขึ้นมาก ถ้าเราตระหนักว่าเราต้องตายไม่ช้าก็เร็ว มีบางคนที่ทุกเย็นเมื่อได้เห็นหน้าลูก หน้าสามีภรรยา แค่นี้เขาก็มีความสุข และขอบคุณชีวิต ในขณะที่หลายคนกลับมีความสุขยากเหลือเกิน ต้องการโน่น ต้องการนี่ ตัวเองมีอยู่แล้วก็ไม่พอ ก็เพราะเขาลืมว่าสักวันหนึ่งเขาต้องตาย ไม่ว่าจะได้อะไรมาก สักวันหนึ่งก็ต้องสูญเสียมันไป

ความตายถึงแม้อยู่ไกลไปอีกหลายวัน แต่การตระหนักรู้ถึงความตายอยู่เสมอ ทำให้เราอ่อนโยน ปล่อยวาง และสงบลง เราจะอ่อนโยนกับผู้คนรอบตัวมากขึ้น ถ้าคิดว่าพรุ่งนี้เราอาจจะไม่ได้เจอเขาอีกแล้วก็ได้นะ ที่เราด่ากัน ทะเลาะกัน ไม่ถนอมน้ำใจกันก็เพราะเราหลงคิดว่าเราจะยังต้องเจอกันอีกนาน

ระลึกถึงความตายแม้ยังมีชีวิตอยู่ จึงเป็นสิ่งที่ดีงาม มันทำให้เราทบทวนพิจารณาตนเอง ว่าเราทำความดีมาพอหรือยัง เราได้ใช้ชีวิตคุ้มค่าที่ได้เกิดมาไหม ทำประโยชน์ได้สูงสุดหรือยัง เราได้ทำหน้าที่ทุกอย่างเสร็จสิ้นหรือยัง ไม่ว่า หน้าที่ต่อพ่อแม่ ต่อลูก และต่อตัวเอง ประโยชน์สูงสุดของการได้เกิดมาในชาตินี้ คือการได้เข้าถึงความสงบ เข้าถึงธรรมะ สรุปอย่างที่ท่านอาจารย์พุทธทาสสอนไว้ คือมีชีวิตที่สงบเย็น และเป็นประโยชน์

ล้อมกรอบ 1

Q&A

Q: ในทางพุทธศาสนา ท่านสอนเกี่ยวกับความเชื่อไว้อย่างไรบ้าง สิ่งใดควรเชื่อ และเราตรวจสอบความเชื่อนั้นได้อย่างไร

A: แรกสุดต้องผ่านการไตร่ตรองด้วยตนเองให้ดีเสียก่อน ตามหลักกาลามสูตร 10 ประการ ที่แบ่งออกเป็น 3 หมวดหลักๆ คือ 1.ไม่ควรเชื่อเพียงเพราะคนส่วนใหญ่เชื่อเช่นนั้น 2.ไม่ควรเชื่อเพียงเพราะแหล่งที่มาน่าเชื่อถือ และ 3.ไม่ควรเชื่อเพียงเพราะมันเข้ากับความคิดของเรา ความเชื่อต้องสอดคล้องเหตุผล แต่บางครั้งเหตุผลก็ไม่สามารถใช้อธิบายความจริงแท้ได้ อย่างเช่นเรื่องนิพพาน เราใช้เหตุผลคิดเท่าไรก็เข้าใจไม่ได้ แต่เหตุผลก็เป็นเครื่องมือพื้นฐานที่สุด ในการคิดไตร่ตรองเพื่อเข้าถึงความจริง ความเชื่อจึงต้องสอดคล้องกับเหตุผลก่อนเป็นอันดับแรก ต่อมาก็ต้องพิจารณาว่า ความเชื่อนั้นส่งเสริมให้เราทำความดีหรือไม่ ความดีในที่นี้คือ ช่วยทำให้เราอยู่ง่าย กินง่าย ขยันหมั่นเพียร เอื้ออาทร ลดละกิเลส ในขั้นนี้ อาจจะมีความเชื่อบางอย่างที่ไม่มีเหตุผล และอาจจะไม่เป็นวิทยาศาสตร์ แต่ถ้ามันส่งเสริมให้เราทำความดี ความเชื่อนี้ก็ดี ความเชื่อที่เป็นเหตุผลมาก พิสูจน์ด้วยวิทยาศาสตร์ได้ชัดแจ้งมาก แต่ถ้าเชื่อแล้วทำให้เราเหิมเกริม ลืมตน ลืมบาปกรรม เชื่ออย่างนั้นย่อมไม่ดี ในทางพุทธศาสนานั้นถือว่า เชื่ออะไรไม่สำคัญเท่าเชื่ออย่างไร แม้แต่บางคนเชื่อในศาสนา แล้วถือว่าศาสนาของตนนั้นเป็นเลิศที่สุดแล้ว ก็หลงตนได้เหมือนกัน เชื่อแบบนั้นย่อมไม่ดี เพราะทำให้ คิดว่าตนเองเป็นผู้ผูกขาดสัจธรรมความจริง คนอื่นโง่เขลาหมด ก็อันตราย ถ้าเชื่อวิทยาศาสตร์มากเกินไป ก็อาจจะทำให้เห็นแก่ตัว ไม่กลัวบาปกรรม มองว่าจิตใจไม่มีจริง จิตเป็นเพียงปฏิกิริยาทางเคมีและฟิสิกส์ในสมองเท่านั้น เชื่อแบบนี้ก็อันตรายเช่นกัน

Q: การใช้เหตุผลและตรรกะในการพิจารณาความเชื่อ มันไม่ดีอย่างไร

A: บางคนเชื่อตรรกะ คิดว่าการคิดด้วยตรรกะจะทำให้เรารู้ความจริง เขาไม่รู้เลยว่าบางครั้งตรรกะก็คับแคบ เคยมีเพื่อนคนหนึ่งเล่าเรื่องให้อาตมาฟัง วันหนึ่งเธอกับเพื่อเดินขึ้นสะพานลอยที่วงเวียนใหญ่ จู่ ๆ เห็นแบงค์พันบาท 3 ใบหล่นอยู่บนพื้นข้างหน้า เธอเลยชี้ให้เพื่อนดู "เฮ้! แบงค์หล่น" แล้วเธอก็บอกว่า "ไม่ใช่แบงค์จริงหรอก ถ้าเป็นแบงค์จริงต้องมีคนหยิบไปนานแล้ว" แต่เพื่อนเธอ ไม่สนใจ เดินเข้าไปหยิบขึ้นมาดู ปรากฏว่าเป็นแบงค์จริง เลยได้ไป ๓,๐๐๐ บาทฟรี ๆ ส่วนคนที่ชี้ให้เห็นคนแรกกลับอดเพราะคิดว่าเป็นแบงค์ปลอม นี่แสดงให้เห็นความคับแคบของตรรกะ ฟังดูก็มีเหตุผลดีนะ "ถ้าเป็นแบงค์จริง คนอื่นก็ย่อมต้องหยิบไปแล้ว" แต่มันเป็นเหตุผลที่ปิดตาเขาไม่ให้เห็นแบงค์จริงที่อยู่ข้างหน้า ดังนั้นเหตุผลจึงมีข้อจำกัด ไม่สามารถทำให้เราเห็นความจริงได้ทุกอย่าง เราจึงไม่ควรเชื่อเหตุผลทุกเรื่องได้ ความจริงบางอย่างเราต้องพิสูจน์ด้วยการประจักษ์ คือเห็นด้วยตาหรือสัมผัสด้วยตัวเอง

Q: ความเชื่อเกี่ยวกับความตายที่พระคุณท่านสอน ยังไม่เคยมีใครพิสูจน์ได้ด้วยวิธีใดๆ มาก่อนมิใช่หรือ

A : นักวิทยาศาสตร์ก็พยายามที่จะพิสูจน์ให้ได้เรื่องความตาย ชีวิตหลังความตาย อาตมาเคยเห็นเขาใช้วิธีการเชิงประจักษ์ ใช้การทดลองมากมาย แต่ก็ยังไม่พบคำตอบที่น่าพอใจว่ามีหรือไม่มี นี่เป็นปัญหาโลกแตก คนขบคิดกันมานับพันๆ ปีแล้ว แต่ยังไม่เคยมีคนตายกลับมาบอกเรา หรือบางคนที่อ้างว่าตายไปแล้วกลับมาได้ พวกเขาก็เล่าไม่ตรงกันอีก บางคนบอกว่าเมื่อตายแล้วจะเหมือนลอยขึ้นไปแล้วเห็นตัวเองนอนอยู่บนเตียง บางคนเล่าว่าได้กลับชาติมาเกิด เมื่อไปสัมภาษณ์ก็มีบางคนที่ให้ข้อมูลน่าเชื่อถือมาก แต่บางเรื่องก็เหมือนหลอกลวง เรื่องตายแล้วเกิดยังไม่เคยมีใครพิสูจน์ได้จริงๆ

Q: ดังนั้นที่เราควรเชื่อไว้ก่อน ก็เพราะเรากลัวใช่ไหม

A: อาตมาบอกแล้ว ว่าเชื่ออะไรก็ไม่สำคัญเท่าเชื่ออย่างไร ถ้าเชื่อแล้วดูเหมือนงมงาย เหมือนกลัวสิ่งที่เราไม่รู้ แต่ถ้าเชื่อแล้วคุณอยากทำความดี ใฝ่บุญกลัวบาป อาตมาว่าเชื่ออย่างนี้ดี แต่ต้องระวังว่าอย่าเชื่อให้ผิดเพี้ยนไปมาก เดี๋ยวนี้เราเชื่อเรื่องเวรกรรม เรื่องเจ้ากรรมนายเวรกันไปแบบเตลิดเปิดเปิง จนกลายเป็นการส่งเสริมความเห็นแก่ตัว อาตมาเคยเห็นหมอและพยาบาลบางคนไม่กล้ารักษาคนป่วยหนักใกล้ตาย ไม่อยากไปช่วยบรรเทาอาการเจ็บปวดให้เขา เพราะคิดว่านี่คือผลจากเจ้ากรรมนายเวร ผู้ป่วยใกล้ตายกำลังชดใช้กรรมอยู่ กลัวว่าถ้าเราไปช่วยเขา เจ้ากรรมนายเวรจะไม่พอใจ จะมาเล่นงานเราแทน เชื่อแบบนี้ทำให้ผู้คนนิ่งดูดายต่อความทุกข์ของคนอื่น เป็นสิ่งที่ไม่น่าจะถูกต้อง ความเชื่อแบบนี้มีข้อโต้แย้งได้เยอะ เช่น เรารู้ได้อย่างไรว่าเขากำลังใช้กรรม ที่เขาป่วยอาจเป็นเพราะเขากินเหล้าสูบบุหรี่ก็ได้ ความเชื่อแบบนี้ถ้าทำให้คนเราดูดาย ขาดเมตตากรุณา ย่อมไม่ดีแน่ พระพุทธเจ้าตรัสว่ามีความเชื่อนอกหลักพุทธศาสนา ๓ อย่าง 1 ใน 3 ก็คือความเชื่อว่าสุขทุกข์ในปัจจุบันเป็นผลจากชาติก่อน ความคิดแบบนี้ไม่ใช่ศาสนาพุทธ สุขทุกข์ในปัจจุบันอาจเป็นผลจากการกระทำในชาตินี้ก็ได้ อย่าไปเหมาให้เป็นเรื่องชาติที่แล้วหมด เพราะมันจะทำให้เกิดความงมงายจนไม่ยอมพึ่งตนเอง ทำให้ตกเป็นทาสของเป็นพิธีกรรมอะไรอีกมากมายที่อยู่นอกเหนือคำสอนของพุทธ ศาสนา และกลายเป็นเหยื่อของคนที่ต้องการหาผลประโยชน์ ยิ่งเชื่อแบบนี้ยิ่งหลงทาง ยิ่งเชื่อยิ่งประมาท เพราะทำให้คิดว่าทำอะไรก็ได้ ถ้าทำแล้วมีปัญหา เดี๋ยวเราค่อยไปแก้กรรมกัน ไปตัดกรรมกันทีหลัง

Q: พระคุณท่านคิดอย่างไรกับคำว่า "ไม่เชื่ออย่าลบหลู่" พระคุณท่านกำลังลบหลู่คนที่เขาเชื่อเรื่องแก้กรรม ตัดกรรมรึเปล่า

A: ข้อความนี้ค่อนข้างคลุมเครือ ถ้าเป็นสมัยก่อน ประโยคนี้หมายความว่าเราอย่าไปลบหลู่คนอื่นที่เชื่อต่างจากเรา เช่นเราไม่ควรไปลบหลู่ชาวบ้านที่นับถือผี ถ้าเป็นในความหมายนี้ อาตมาว่าดี เพราะจะทำให้เราอยู่ร่วมกันได้ในสังคมอย่างสงบสุข คนนับถืออิสลาม คนนับถือคริสต์ คนนับถือพุทธ ต่างคนต่างไม่ลบหลู่กัน การจะอยู่ร่วมกันได้ก็ต้องไม่ลบหลู่กัน แต่สมัยนี้ประโยคนี้น่าจะหมายความว่าเราไม่ควรลบหลู่สิ่งที่เขาเคารพ เช่น เขานับถือพระเจ้า ถึงแม้เราไม่เชื่อพระเจ้า เราก็ไม่ควรลบหลู่พระเจ้าของเขา อาตมาคิดว่านี้ก็เป็นสิ่งที่ควรกระทำเช่นกัน แต่ไม่ได้หมายความว่าวิจารณ์ไม่ได้ ถ้าวิจารณ์หรือแตะต้องไม่ได้จะกลายเป็นการปิดกั้นความคิด ซึ่งไม่น่าจะถูกต้อง แต่เราควรวิจารณ์ด้วยความเคารพ

Q: พระคุณท่านคิดอย่างไรกับคำว่า "ทำในสิ่งที่เชื่อ เชื่อในสิ่งที่ทำ"

A: นี่ก็เป็นอีกประโยคที่เกี่ยวกับการอยู่ร่วมกัน ต้องดูก่อนว่าสิ่งที่คุณเชื่อคืออะไร แล้วการกระทำตามความเชื่อของคุณนั้น มันไปกระทบคนอื่นหรือเปล่า ถ้าเชื่อว่ารูปเคารพเป็นสิ่งงมงาย แล้วคุณไปทุบทำลายรูปเคารพของคนอื่น แบบนี้ก็ไม่ใช่เรื่องดี เรื่องนี้เกี่ยวกับการเมืองด้วย ถ้าคุณเชื่ออะไรก็แล้วแต่และทำตามความเชื่อนั้น หากนำไปสู่การกระทบกระทั่งกับคนอื่น นำไปสู่ความรุนแรง แบบนี้ก็ไม่ใช่เรื่องดี อาตมาคิดว่า คุณเชื่ออะไรก็ได้ตามสบาย แต่จะทำตามใจไม่ได้ ต้องคำนึงถึงคนอื่นด้วย อย่าลืมเคารพคนอื่นที่ต่างจากคุณ อย่าไปด่วนตัดสินใครเพียงเพราะเขามีความเชื่อที่แตกต่างจากคุณ สมัยนี้เราชอบมองหาความต่าง เรามองว่าคนคิดต่างเป็นศัตรูไปทั้งหมด ทั้งที่คนๆ ที่คิดต่างจากเรา อาจจะมีอะไรมากมายที่เหมือนเรา มี 95 อย่างเหมือนกับเรา แต่มีเพียง 5 อย่างที่ต่างจากเรา แบบนี้เราจะไปเพ่งมองหาแต่จุดที่ต่างกันจนทะเลาะเบาะแว้งกันทำไม ที่ผู้คนทะเลาะกันทุกวันนี้ก็เพราะไปจดจ่ออยู่กับสีเสื้อที่ต่างกัน จริง ๆ แล้วทั้ง ๒ ฝ่ายมีความเชื่อที่แตกต่างกันอยู่ไม่กี่เรื่อง แต่มีความเชื่ออีกมากมายที่เหมือนกัน เรารักชาติบ้านเมืองเหมือนกัน เรานับถือศาสนาเดียวกัน เราเป็นเพื่อนร่วมทุกข์กัน แต่เรากลับมาจดจ่อกับเรื่องที่แตกต่างกัน พูดอย่างนี้แล้วก็อยากย้อนกลับไปประเด็นที่คุณถาม อยากจะเพิ่มเติมว่าถ้าคุณเชื่อในหลักการที่ถูกต้อง ที่ไม่รอนสิทธิของคนอื่น คุณควรทำตามความเชื่อนั้น สมัยนี้เราไม่ค่อยทำในสิ่งที่ตัวเองเชื่อเท่าไร แต่ทำตามความเชื่อของคนอื่นอยู่บ่อย ๆ คือทำตามกระแส เลยไม่ค่อยเป็นตัวของตัวเอง ในที่สุดก็กลายเป็นการไม่เชื่อในสิ่งที่ทำ อยู่อย่างเสแสร้งไปวัน ๆ

Q: สมัยพระคุณท่านเป็นหนุ่มๆ ก็เคยเป็นแอคทิวิสต์ด้านการเมืองและสังคม พระคุณท่านสมัยนั้นยอมทำทุกอย่างตามความเชื่อไหม และยอมตายเพื่อความเชื่อไหม

A: ถ้าเป็นความเชื่อที่สูงส่งก็ยอมตายได้นะ พระพุทธเจ้าสอนว่านรชนพึงสละทรัพย์เพื่อรักษาอวัยวะ พึงสละอวัยวะเพื่อรักษาชีวิต พึงสละชีวิตเพื่อรักษาธรรมะ ถ้าความเชื่อของคุณเป็นธรรมะที่สูงส่ง ก็พึงสละชีวิตให้ได้ แต่ในทุกวันนี้ มันไม่ใช่อย่างนั้นแล้ว แทนที่จะสละชีวิตของตนเอง กลับไปเอาชีวิตของคนอื่นมาสนองความเชื่อของเรา เราไม่ยอมตาย แต่เอาคนอื่นมาตายแทน ดูจากประวัติศาสตร์ที่ผ่านมา ไม่ว่า สงครามระหว่างศาสนา สงครามระหว่างลัทธิการเมือง มันไม่ใช่การยอมสละชีวิตตนเองเพื่อธรรมะที่สูงส่ง แต่เป็นการสละชีวิตของคนอื่นเพื่อสนองความเชื่อทางการเมืองหรือเพราะความแตก ต่างทางเชื้อชาติ เรื่องอย่างนี้ไม่ใช่เรื่องที่จะต้องมาตาย หรือพาคนอื่นไปตาย หรือไปทำให้ฝ่ายตรงข้ามตาย ไม่ว่าจะในนามของศาสนา หรืออุดมการณ์ใดๆ คนเราเวลาลุ่มหลงในอุดมการณ์มักจะลืมตาย คือเลือดเข้าตาแล้วไม่กลัวตาย บรรยากาศแบบนี้เกิดขึ้นกับม็อบได้ง่าย เหมือนสมัยก่อนตอนยุค 14 ตุลา 2516 พอนักศึกษาถูกฆ่าจนล้มตายกันมาก อาตมากับเพื่อนก็ไม่กลัวตายเหมือนกัน ตอนนั้นเราเห็นเพื่อนนักศึกษาถูกยิง เราไม่กลัวตายเลย แบบนี้ไม่ใช่มรณานุสติ เป็นอาการลืมตัวชั่ววูบมากกว่า บรรยากาศของม็อบทำให้คนคิดถึงหมู่คณะมากกว่าตัวเอง

ล้อมกรอบ 2

Pop Culture

In America - จิม เชอร์ริแดน

เป็นเรื่องเกี่ยวกับครอบครัวหนึ่งซึ่งเพิ่งสูญเสียลูกไป และก็ย้ายมาอยู่ประเทศสหรัฐอเมริกา ความสูญเสียติดค้างในใจของทุกคนในครอบครัว แต่ที่รบกวนจิตใจมากที่สุดก็คือความรู้สึกผิดในใจของทุกคน จนทำให้แต่ละคนในครอบครัวมีความรู้สึกเหินห่างกัน หนังเรื่องนี้แสดงให้เห็นว่าความตายของคนหนึ่งได้ทิ้งปมปัญหาไว้ในใจของคน ที่ยังอยู่อีกมากมาย โดยเฉพาะความรู้สึกผิด คนเรามักจะโทษตัวเองไม่หยุดหย่อน ทั้งที่ความตายเป็นเรื่องธรรมชาติ เป็นความจริงที่ไม่มีใครหนีพ้น แต่คนอยู่กลับปล่อยวางไม่ได้เสียเอง อย่างไรก็ตามหนังเรื่องนี้จบลงที่การปล่อยวางและคลายความรู้สึกผิด ทำให้ทุกคนเป็นอิสระและกลับมาเป็นครอบครัวที่อบอุ่นเหมือนเดิม

Departures (Okuribito) - โยจิโร ทาคิตะ

เป็นหนังที่มีหลายประเด็นซ้อนกันได้อย่างกลมกลืน ทั้งเรื่องคุณค่าของการงาน เรื่องความผูกพันกับชุมชน เรื่องความเสียสละ แต่ที่โดดเด่นที่สุดก็คือเรื่องชีวิตกับความตาย พระเอกทำงานเป็นผู้ตกแต่งศพ เดิมเขาเป็นนักเล่นเชลโล่ซึ่งเป็น Hi-art แต่ตกงานแล้วต้องทำงานแต่งศพซึ่งเป็นงานที่ต่ำต้อยในสายตาของผู้คน เพื่อนไม่เข้าใจ เมียก็ทิ้ง ทั้งที่จริงๆ แล้วงานของเขาเป็นงานที่มีคุณค่ามาก เพราะช่วยเยียวยาจิตใจของญาติผู้ตาย และต้องอาศัยศิลปะไม่น้อย เป็นงานที่ต้องอาศัยความรักอย่างมาก นับเป็นหนังที่ดูแล้วอบอุ่น เข้าใจชีวิต ครอบครัว การงาน ความตาย และช่วยเยียวยาจิตใจของผู้สูญเสียได้เป็นอย่างดี

ล้อมกรอบ 3

ประวัติ

พระไพศาล วิสาโล เดิมชื่อ ไพศาล วงศ์วรวิสิทธิ์ เป็นชาวกรุงเทพฯ เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2500 สำเร็จการศึกษาจากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ สาขาวิชาประวัติศาสตร์ ระหว่างเรียนที่ธรรมศาสตร์ เคยเป็นสาราณียกรปาจารยสาร เป็นเจ้าหน้าที่กลุ่มประสานงานศาสนาเพื่อสังคม และเป็นแอคทิวิสต์ที่มีบทบาทร่วมในเหตุการณ์เดือนตุลาคม 2519 อย่างมาก ต่อมาในปี 2526 ได้บวชเรียนมาจนถึงปัจจุบันเป็นเจ้าอาวาสวัดป่าสุคะโต แต่ส่วนใหญ่พำนักอยู่ที่วัดป่ามหาวัน อำเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ ในปัจจุบันท่านทำงานอบรมและเป็นกรรมการ ให้กับเครือข่ายพุทธิกา มูลนิธิโกมลคีมทอง มูลนิธิสุขภาพไทย มูลนิธิสันติวิถี สถาบันสันติศึกษาและสถาบันวิจัยและพัฒนา แห่งมหาวิทยาลัยขอนแก่น และสภาสถาบันอาศรมศิลป์ นอกจากนี้ ท่านยังเขียนหนังสือ แปล และเขียนบทความอยู่เป็นประจำ

จาก เว็บ

เขียนความคิดเห็น
ชื่อ:
หัวเรื่อง:
BBCode:
ความคิดเห็น:
รหัส:*

Powered by AkoComment 2.0!